8. กิํสุโกปมสุตฺตวณฺณนา

[245] จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ ปริญฺญาภิสมยาทิวเสน วิวิธทสฺสนนฺติ กิจฺจวเสน นานาทสฺสนํ โหตีติ วุตฺตํ, ‘‘ทสฺสนนฺติ ปฐมมคฺคสฺเสตํ อธิวจน’’นฺติ ฯ ตยิทํ อุปริมคฺเคสุ ภาวนาปริยายสฺส นิรุฬฺหตฺตา ปฐมมคฺคสฺส ปฐมํ นิพฺพานทสฺสนโตฯ เตนาห ‘‘ปฐมมคฺโค หี’’ติอาทิ ฯ โกจิ ยถาวุตฺตํ อวิปรีตํ อตฺถํ อชานนฺโต ญาณทสฺสนํ นาม อารมฺมณกรณสฺส วเสน อติปฺปสงฺคํ อาสงฺเกยฺยาติ ตํ นิวตฺเตตุํ ‘‘โคตฺรภู ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ น ทสฺสนนฺติ วุจฺจตีติ เอตฺถ ราชทสฺสนํ อุทาหรนฺติฯ จตฺตาโรปิ มคฺคา ทสฺสนเมว ยถาวุตฺเตนตฺเถน, ภาวนาปริยาโย ปน อุปริ ติณฺณํ มคฺคานํ ปฐมมคฺคอุปายสฺส ภาวนากาเรน ปวตฺตนโตฯ ทสฺสนํ วิสุทฺธิ เอตฺถาติ ทสฺสนวิสุทฺธิกํ, นิพฺพานํฯ ผสฺสายตนํ กมฺมฏฺฐานํ อสฺส อตฺถีติ ผสฺสายตนกมฺมฏฺฐานิโกฯ เอส นโย เสเสสุปิ ปเทสุฯ

ปเทสสงฺขาเรสูติ สงฺขาเรกเทเสสุฯ เหฏฺฐิมปริจฺเฉเทน ปถวิอาทิเก ธมฺมมตฺเต ทิฏฺเฐ รูปปริคฺคโห, จกฺขุวิญฺญาณาทิเก ตํสหคตธมฺมมตฺเต ทิฏฺเฐ อรูปปริคฺคโห จ สิชฺฌตีติ วทนฺติฯ

อธิคตมคฺคเมว กเถสีติ เยน มุเขน วิปสฺสนาภินิเวสํ อกาสิ, ตเมวสฺส มุขํ กเถสิฯ อยํ ปนาติ กมฺมฏฺฐานํ ปุจฺฉนฺโต ภิกฺขุฯ อิเมสนฺติ ผสฺสายตนกมฺมฏฺฐานิกปญฺจกฺขนฺธกมฺมฏฺฐานิกานํ วจนํฯ ‘‘อญฺญมญฺญํ น สเมตี’’ติ วตฺวา ตเมวตฺถํ ปากฏํ กโรติ ‘‘ปฐเมนา’’ติอาทินาฯ ปญฺจกฺขนฺธวิมุตฺตสฺส สงฺขารสฺส อภาวา ‘‘นิปฺปเทเสสู’’ติ วุตฺตํฯ ตเถวาติ ยเถว ผสฺสายตนกมฺมฏฺฐานิกํ, ตเถว ตํ ปญฺจกฺขนฺธกมฺมฏฺฐานิกํ ปุจฺฉิตฺวาฯ

สมปฺปวตฺตา ธาตุโยติ รสาทโย สรีรธาตุโย สมปฺปวตฺตา, น วิสมาการสณฺฐิตา อเหสุํฯ เตนาห ‘‘กลฺลสรีรํ พลปฺปตฺต’’นฺติฯ ‘‘อตีตา สงฺขารา’’ติอาทิ วิปสฺสนาภินิเวสวเสน วุตฺตํฯ สมฺมสนํ สพฺพตฺถกเมว อิจฺฉิตพฺพํฯ จาริภูมินฺติ โคจรฏฺฐานํฯ

การกภาวนฺติ ภาวนานุยุญฺชนภาวํฯ ปณฺฑุโรคปุริโสติ ปณฺฑุโรคี ปุริโสฯ อริฏฺฐนฺติ สุตฺตํฯ เภสชฺชํ กตฺวาติ เภสชฺชปโยคํ กตฺวาฯ กริสฺสามีติ เภสชฺชํ กริสฺสามิฯ ฌามถุโณ วิยาติ ทฑฺฒถุโณ วิย ขารกชาลนทฺธตฺตา ตรุณมกุลสนฺตานสญฺฉนฺนตฺตาฯ

ทกฺขิณทฺวารคาเมติ ทกฺขิณทฺวารสมีเป คาเมฯ โลหิตโกติ โลหิตวณฺโณฯ โอจิรกชาโตติ ชาตโอลมฺพมานจิรโก วิยฯ